Một ngày dài hơn thế kỷ
1. Bạn đang xem: Một ngày dài hơn thế kỷ Xem thêm: Thiệp Chúc Mừng Ngày Nhà Giáo Việt Nam 20/11, 95 Chủ Đề 20/11 Ý Tưởng 2.2. Thời gian huyền thoại xuất hiện khá nhiều trong sáng tác của Ch.Aitmatov, đặc biệt ở những tác phẩm Con tàu trắng, Con chó khoang chạy ven bờ biển, Vĩnh biệt Gunxarư, Đoạn đầu đài và Một ngày dài hơn thế kỷ. Thời gian huyền thoại gắn với những truyền thuyết và huyền thoại của mỗi dân tộc. Là một dạng thức của thể loại Folklore cho nên thời gian huyền thoại là thời gian không xác định cụ thể, mang tính phiếm chỉ, bất biến. Các sự việc, sự kiện và con người xuất hiện trong các câu chuyện của tác phẩm không rõ ràng, cụ thể về thời gian. Ở Một ngày dài hơn thế kỷ, thời gian huyền thoại thường xuất hiện với những cụm từ như: “vào cái thời gian nào đó, bọn giặc Choang Choang đã đánh chiếm vùng đất này trong một thời gian dài” <1-198>, “thời đó các thương gia thường qua lại… thời đó ở đây mưa nhiều…” <1-199>, “ngày xưa, có những người sống ở rất xa…” <1-200>, “vào những thế kỷ xa xưa…” <1-201>. Sự không xác định và mơ hồ về thời gian trong tác phẩm đã góp phần tạo nên sự hấp dẫn và lôi cuốn của cốt truyện, đồng thời đưa người đọc bước vào một không khí cổ xưa của huyền thoại.Nếu nhịp độ thời gian hiện tại và thời gian hồi tưởng diễn ra với những biến tấu khác nhau phụ thuộc vào điểm nhìn trần thuật của người kể chuyện, mang tính chủ quan thì thời gian huyền thoại dường như không biến đổi. Tuy nhiên, nhằm hướng đến sự khách quan và chính xác, trong thời gian huyền thoại cũng thỉnh thoảng xuất hiện thời gian cụ thể, chi tiết: “Chỉ đến ngày thứ năm bọn giặc Choang Choang mới trở lại xem còn có người tù nào sống sót không…” <1-204>, “và hai ngày bà quanh quẩn bên cạnh Mahakumđưsap luôn luôn lo sợ sẽ phải đụng đầu với bọn giặc Choang Choang” <1-221>. Những chi tiết cụ thể của thời gian huyền thoại không hề phá vỡ lôgic của kiểu thời gian huyền thoại mà chính sự đan xen đó đã đem lại một sức hấp dẫn mới đối với người đọc làm cho họ tin hơn vào những điều được tác giả mô tả. Câu chuyện tình yêu đầy lãng mạn và bi kịch của chàng Rajmaly và Beginaj cũng diễn ra trong một khoảng thời gian không xác định. Những cụm từ “một hôm…”, “hôm ấy…”, “trời đã ngả về chiều…” trong tác phẩm nhằm diễn tả tính không xác định và cụ thể về thời gian diễn ra mối tình của hai người. Những yếu tố thực, hư mang tính kỳ ảo đó, một mặt đưa người đọc bước vào một thế giới mờ ảo của huyền thoại lung linh, mặt khác góp phần vào việc khám phá thế giới nội tâm phong phú và đa dạng của tâm hồn con người. Sự sắp xếp các lớp thời gian huyền thoại tạo nên nhiều lớp nghĩa mang tính đa thanh làm cho tác phẩm chứa đựng nhiều ý nghĩa triết lý nhân sinh sâu sắc.Sử dụng thời gian huyền thoại như một thủ pháp nghệ thuật mang tính đặc trưng trong tác phẩm Một ngày dài hơn thế kỷ, Ch.Aitmatov đã tạo cho mình một phong cách riêng, độc đáo trong việc nắm bắt và thể hiện cuộc sống.2.3. Thời gian sóng đôi là một kiểu thời gian đặc biệt trong tiểu thuyết Một ngày dài hơn thế kỷ. Nếu thời gian hồi tưởng và thời gian huyền thoại thuộc về quá khứ thì thời gian sóng đôi thuộc về hiện tại. Thời gian sóng đôi là trong cùng một thời điểm cụ thể có nhiều sự kiện cùng diễn ra trên một phạm vi rộng, hẹp khác nhau. Trong tác phẩm Một ngày dài hơn thế kỷ, có sự đan cài nhiều tuyến cốt truyện gắn với những nhân vật và sự việc khác nhau. Thoạt nhìn tưởng như nó tách bạch không liên hệ với nhau, nhưng nếu đặt trong một khoảng thời gian cụ thể và trong một không gian định hình thì thấy rõ sự liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau. Thời gian tuyến cốt truyện của những con người cần cù lao động trên trái đất ở tuyến đường sắt vùng thảo nguyên Xarư-Ôzek có quan hệ với tuyến cốt truyện vũ trụ nói về các nhà khoa học và du hành vũ trụ Nga - Mỹ trên hành tinh Ngực Rừng. Thời gian diễn ra đám tang Kazangap cũng là ngày diễn ra những biến cố xảy ra trên trạm “Pariter”. Nhà văn khéo léo đặt hai sự việc xa nhau đó trong cùng một thời gian nhất định: “Trong cùng khoảng thời gian Êđigây bàn giao công việc và cùng với Edinbai Cao kều trao đổi về những việc vừa xảy ra… Đúng vào các giây phút ấy, trên không trung bỗng loé lên một vệt sáng và tiếp theo là một tiếng nổ rền như ta thường thấy ngoài mặt trận, làm đất rung lên” <1-38>. Hai sự kiện đó cùng diễn ra một lúc vào nửa đêm khi mọi người trở về nhà sau đám tang Kazangap. Để diễn tả thời gian sóng đôi, trong tác phẩm nhà văn thường dùng các cụm từ: “đúng giờ phút ấy…” <1-38>. “cũng vào giờ này…” <1-76>, “vào giờ phút ấy…” <1-54>… Chính việc dùng các cụm từ để chỉ thời gian cùng lúc xảy ra các sự kiện đã làm cho các sự việc, con người ở xa nhau nhưng vẫn có mối liên hệ với nhau tạo nên một cái nhìn mang tính tổng thể ở phạm vi vĩ mô của tác phẩm. Việc đặt một con người lao động bình thường nhưng cần mẫn như Êđigây ở tuyến đường sắt xa xôi bên cạnh sân bay vũ trụ; cái vành đai bằng da lạc đà bao quanh đầu những người nô lệ cũng chẳng khác gì vành đai tên lửa bao bọc quanh trái đất của các siêu cường trong cuộc đối đầu chiến tranh lạnh… tất cả nhằm làm nổi bật vai trò lao động, sự gắn bó giữa con người với nhau và phê phán việc chạy đua vũ trang của các quốc gia mạnh. Điều này vừa mang ý nghĩa triết lý sâu sắc vừa là lời thức tỉnh lương tri của con người, đặc biệt là những quốc gia lớn trong việc “vũ trang hoá” hành tinh trái đất.Tạo nên kiểu thời gian sóng đôi, Ch.Aitmatov đề cập đến những vấn đề mang tính thời sự của nhân loại và hướng đến một vấn đề lớn hơn là: con người phải được sống chung trong một bầu không khí thoải mái, hiểu biết lẫn nhau, không có sự phân biệt và mỗi cá nhân và cả loài người phải có trách nhiệm đối với hành tinh mà mình đang sống. Thông điệp mà tác giả nhắn gửi là phải bảo vệ hành tinh chúng ta.3. Các kiểu thời gian biểu hiện trong Một ngày dài hơn thế kỷ rất phong phú với nhiều dạng thức khác nhau. Sự phân chia của chúng tôi như trên cũng chỉ là một hướng tiếp cận. Sáng tác của Ch.Aitmatov là những chỉnh thể nghệ thuật đặc sắc lấp lánh sắc màu tạo nên phong cách độc đáo và đưa ông trở thành nhà văn nổi tiếng. Để làm nên giá trị tác phẩm, bên cạnh xây dựng thời gian nghệ thuật, tác giả còn sử dụng nhiều yếu tố nghệ thuật khác.Những sáng tác của Ch.Aitmatov trong thế kỷ XX đã trở thành quá khứ, nhà văn đã từ giã cõi đời, nhưng những giá trị nghệ thuật của Một ngày dài hơn thế kỷ nói riêng và toàn bộ sáng tác của ông nói chung vẫn là di sản văn học quý giá đối với nền văn học Xô Viết nhiều dân tộc và vẫn lay động trái tim người đọc nhiều thế hệ.H.V.L |